Makat sarkması yani tıp dilinde rektal prolapsus, uzun süren kabızlık, kronikleşen öksürük gibi durumlardan dolayı rektumun makattan dışarı sarkmasıdır. Genelde yaşlı kadınlarda sık görülmesine karşın erkeklerde de görülebilir. Özellikle doğum yapmış kadınlarda aşırı ıkınmaya bağlı daha sık görülmektedir. Birçok tedavi seçeneği bulunsa da hastanın durumuna göre cerrahi ile de tedavi gerçekleşebilmektedir.
Rektal Prolapsus (Makat Sarkması) Nedir?
Rektal prolapsus kalın barsağın son kısmı olan rektumun makattan dışarı sarkması olarak tanımlanmaktadır. Makat sarkması, rektumun anüsten dışarıya sarkmasına neden olur ve kişi bu durumu tuvaletteyken veya sonrasında fark edebilmektedir. Hemoroid ile karıştırılabilir özellikler mevcuttur. Hastanın günlük yaşamını oldukça etkileyen bir hastalıktır.
Makat sarkmasının üç tipi vardır. Kısmi rektal prolapsus, rektumun iç katmanı olan mukozanın dışarıya sarkmasıdır. Tam kat rektal prolapsus, rektumun bütün katmanlarının sarkmasıdır. Gizli rektal prolapsus ise bir sarkmanın görülmemesi ancak ıkınma gibi durumlarda bağırsak duvarlarında iç içe geçme durumunun hissedilmesi durumudur.
Rektal Prolapsus Nedenleri
Makat sarkması, genelde makat kaslarının gevşek olmasına bağlı oluşmaktadır. Kendiliğinden ya da dışkılama sonrası oluşan bu sarkma hastalar tarafından el ile içeriye doğru ittirilmektedir. Makat sarkmasının nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Pelvik taban kaslarının zayıflaması
- Kronik kabızlık
- Kronik öksürük
- Zor veya fazla sayıda doğum yapmak
- Yaşlanma
- Genetik yatkınlık
- Nörolojik hastalıklar - bağ doku hastalıkları
Makat Sarkması Nasıl Anlaşılır?
Makat sarkması sonucu hastanın makatta ıslaklık, gaz ve dışkı kaçırma, kaşıntı, ağrı ve kanama gibi yakınmaları olabilir. Rektal prolapsus belirtileri, hastalığın şiddetine göre de değişmektedir. En belirgin belirtisi anüsten sarkan bir şeylerin fark edilmesidir. Hastalığın ilk oluşumunda dışkılama sırasında bu durum görülebilmekte, zamanla kendiliğinden de olmaktadır. Anüs bölgesinde rahatsızlık ve ağrı hissi oluşabilmektedir. Kanama görülebilir ve dışkılama problemleri ortaya çıkabilir. Kişi bağırsakların tamamen boşaltılamadığını, hala tuvalet ihtiyacının olduğunu hissedebilmektedir. Makat sarkmasından sonra kişi eliyle içeri ittirebilir, hatta o sarkan kısım dışarıda kaldıkça tahriş ve kaşıntı ortaya çıkabilmektedir. Kadınlarda makat sarkmasıyla beraber rahim sarkması, vajina sarkması, mesane sarkması gibi durumlar da görülebilmektedir.
Makat Sarkması Nasıl Teşhis Edilir?
Rektal prolapsus tanısı çoğunlukla fiziksel muayene ile konulmaktadır. Bu şekilde teşhisin yanı sıra yan pozisyonda yatarken hastadan ıkınması istenmekte ve bu şekilde de teşhis edilebilmektedir. Gizli rektal prolapsusun tanısı için röntgen çekimi istenebilir, dışkılama sırasında videodefekografi denilen özel bir röntgen kullanılmaktadır. İleri yaştaki hastalarda kalın bağırsak kanserinin de incelenmesi için kolonoskopi yapılabilmektedir. Anal manometre veya rektal ultrasonografide tanı yöntemleri arasında yer almaktadır.
Rektal Prolapsus (Makat Sarkması) Tedavisi
Rektal prolapsus yani makat sarkmasının tedavisi için cerrahinin oldukça etkili olduğu bilinmektedir. Cerrahi içerisinde birçok teknik uygulanabilmektedir. Hastanın birçok durumu göz önünde bulundurulmaktadır. Hastada kabızlık, farklı bir sarkma daha veya başka hastalık bulunup bulunmadığı ve hastanın yaşı bu tekniklerin belirlenmesinde önemlidir.
Rektal prolapsus ameliyatı karın bölgesinden veya makattan yapılabilmektedir. Karından yapılacak ameliyat için laparoskopik yöntem tercih edilmektedir.
Tedavi seçenekleri arasında, sarkmanın hafif olduğu kişilerde daha çok sıvı ve lifli gıda alımı önerilebilmektedir. Dışkının yumuşatılabilmesi için ilaçlar, pelvik taban kas güçlendirme hareketleri, kegel egzersizleri önerilmektedir. Biofeedback tedavisi de uygun hastalara uygulanabilmektedir. Bu tedavi bağırsağın yeniden eğitilmesidir. Yanlış öğrenilen ıkınmanın doğru şeklinin öğrenilmesi, makat kaslarının bu tedavi ile güçlendirilmesi mümkündür. Aynı zamanda sağlıklı beslenme ile bağırsak ve dışkılama alışkanlıkları doğru şekilde yeniden öğrenilmektedir.
Rektal prolapsus tedavisi için farklı cerrahi teknikler uygulanabilmektedir. Hastaya uygun olan tekniğe ve hastanın sarkma durumuna göre ameliyat süresi değişmektedir. Tedavi edilmeyen makat sarkması; kanama, ülser, hemoroid, kolon ve rektum kanseri riskleri taşımaktadır. Makat sarkması ameliyatı olduktan sonra çok az oranda da olsa kanama ve ülserleşme görülebilmektedir. Ameliyat yarasının iyileşmesinde sorun yaşanabilir ve fistül oluşumu, dışkılama problemleri görülebilir. Bunların oluşma oranı düşüktür, genelde ameliyatlar başarılı geçmektedir. Makat sarkmasının nedenlerinden birisi de normal doğumdur. Bu nedenle makat sarkması ameliyatı olan bir kadının normal doğum yerine sezaryen olması önerilmektedir. Ameliyattan sonra hastalığın tekrarlanmaması için normal doğum sağlıklı olmamaktadır. Makat sarkması çoğunlukla; rektal polip, hemoroid ve rektum kanseri ile benzer belirtileri göstermektedir. Bu nedenle kişiler farklı bir hastalık olduğunu düşünebilirler. Her iki hastalıkta da makatta sarkma ve kanama görülebilmektedir. Sarkmada, bağırsağın bir parçası sarkmaktadır. Basurda ise bağırsağın makata yakın olan bölümü dışarıya doğru fıtıklaşmaktadır.